RENE KOENEGRAS

THEATER ALS MIDDEL

Leerlingen inzicht geven in hun kwaliteiten wat betreft sociale vaardigheden met als doel dat zij deze gaan gebruiken in het dagelijkse leven.

BEKIJK ONZE VIDEO

1512+

SUCCESVOLLE TRAININGEN

30+

JAAR ERVARING

1120+

LEERLINGEN KRIJGEN WEKELIJKS THEATER ALS MIDDEL OP SCHOOL

35020+

GRAPPIGE MOMENTEN MET LEERLINGEN

Opiniestuk - De Bambi-blik

In een tijd waarin alles al ‘ingevuld’ is voor jongeren – van de

educatieve apps op de tablet als peuter tot eindeloze TikTok-filmpjes

als puber – blijft er weinig ruimte over voor het belangrijkste

menselijke vermogen: fantasie. En zonder fantasie is er weinig

inlevingsvermogen. Zonder inlevingsvermogen verdwijnt empathie.

Dat klinkt zwart-wit, maar ik durf te zeggen: het ontbreken van

fantasie is een wortel van veel sociale problemen die we nu bij

jongeren zien.

Kille blikken, harde daden

Mijn maag draait om bij het zien van filmpjes waarin jongeren

gewetenloos leeftijdsgenoten vernederen en mishandelen. Ik zag

beelden van drie jongeren die een nietsvermoedende jongen op de

fiets – met zijn broertje achterop – dwingen te knielen. Ze laten

hem smeken om genade, spugen hem in het gezicht, en slaan hem

waar zijn broertje bij is.

Wat bezielt deze jongeren? Zijn het kinderen die als peuter om

23.00 uur nog in een buggy zaten bij de McDonald’s? Zijn ze

verwaarloosd, beschadigd, afgestompt? Waar het mij vooral om

gaat: waar is hun empathie gebleven?

Recent nog, bij een rechtszaak over de bomaanslagen in Rotterdam,

stelde de officier van justitie een eenvoudige vraag aan de jonge

verdachten: “Hebben jullie nagedacht over hoe dit voelt voor de

slachtoffers?” Geen van de ruim 200 verdachten had daar ooit bij

stilgestaan.

Dat gebrek aan mededogen is huiveringwekkend.

Theater als ingang

Al dertig jaar werk ik dagelijks met jongeren. Ik gebruik daarbij

Theater als Middel. In mijn lessen worden jongeren uitgedaagd zich

te verplaatsen in een ander. Niet door preken, maar door spel. We

zoeken aansluiting bij hun belevingswereld en gebruiken die als

startpunt voor rollenspellen die inzicht geven in hun eigen gedrag.Deze methodiek – inmiddels landelijk in opmars – leert jongeren op

een speelse, veilige manier te reflecteren. In workshops voor

docenten laat ik zien hoe theater subtiel maar krachtig kan werken

in het klaslokaal.

En dan nu de clou: ik heb door de jaren heen honderden jongeren

ontmoet zoals die drie daders. Jongeren met diezelfde harde, lege

blik. Ze komen binnen met een muur om zich heen. Maar ik heb nog

nooit meegemaakt dat een leerling diezelfde blik had bij het

verlaten van mijn lokaal.

Sommigen verlaten het lokaal zelfs met wat ik ‘de Bambi-blik’ noem

– een open, kwetsbare, eerlijke blik. De maskers zijn dan even af.

45 minuten magie

Mijn lessen duren slechts 45 minuten. Wat gebeurt er dan? Contact.

Zonder oordeel. We lachen, we ontspannen. Ik corrigeer niet direct,

maar laat het spel de stroom zijn waarbinnen bijsturing kan

plaatsvinden.

De kracht zit in het spel. In het doen alsof ontdekken jongeren hun

échte kant. Fantasie krijgt ruimte. Ze worden gezien op hun

positieve kanten, niet afgerekend op hun misstappen. Creatieve

vondsten worden toegejuicht. En ze genieten — ook al begrijpen ze

zelf niet altijd waarom.

Ze ervaren weer het ‘zandbakgevoel’ van vroeger: volledig opgaan

in spel. Even alles vergeten. Even mens zijn.

Hoop voor de toekomst

Ik geef ook les aan kinderen met een verstandelijke beperking. Wat

een verrijking. De puurheid van hun emoties, hun openheid en

spelplezier zijn aanstekelijk. Maar ook op reguliere middelbare

scholen zie ik hoop. Jongeren die met plezier samen spelen, respect

tonen, elkaar opvangen.

Het kan dus wel.

Fantasie als fundament

Fantasie is geen luxe. Het is een noodzaak. Een fundament voor

persoonlijke ontwikkeling, empathie en sociale cohesie. Als we

kinderen blijven voeden met alleen voorgeschreven content,verliezen ze hun vermogen om zelf te voelen, te dromen en zich in

te leven.

Laten we hun die ruimte teruggeven. Met theater, met spel, met

verwondering.

Zodat elke leerling – hoe hard hij ook binnenkomt – ons lokaal weer

kan verlaten met de Bambi-blik.

Geschreven door: René Koenegras

www.theateralsmiddel.nl

www.theateralsmiddel.eu

Info@theateralsmiddel.eu

Info@theateralsmiddel.nl

THEATER ALS MIDDEL

HET BOEK

In het boek Theater als Middel ontvouwt Koenegras hoe hij tieners, met welk leerniveau of culturele achtergrond dan ook, om te beginnen de speelvloer op krijgt (wat al een niet geringe prestatie is!) en vervolgens op speelse wijze bewust maakt van eigen gedragingen. In het eerste deel van het boek vertaalt René Koenegras ogenschijnlijk moeiteloos zijn eigen lessen als toneelspeler naar een andere wereld, die van de klassen in het voortgezet (en speciaal) onderwijs. De verhalen zijn doorspekt met eigen ervaringen zoals de training beheersing van emoties die hij in opdracht van het O.M. ooit verzorgde als onderdeel van de taakstraf. Een van de deelnemers vertelt na een oefening stoer en bijna euforisch hoe hij ondanks herhaalde uitdagingen zijn tegenspeler niét geslagen heeft. Voor alle duidelijkheid, de methode Theater als Middel is er niet op gericht scholieren te transformeren tot aardige toneelspelers. Het doel is het vergroten van sociale vaardigheden, omdat dit jongeren weerbaarder maakt in hun eigen omgeving en de toekomst. De vaardigheid die in alle lessen terugkomt, is de kunst van het samenspelen of wel samenwerken. Leerlingen ontdekken de meerwaarde daarvan, zelfs als dit betekent dat de bestaande hiërarchie in de groep verstoord wordt.

Het is wellicht daarom dat Theater als Middel ook wel een schoolvoorbeeld van passend onderwijs wordt genoemd. De grootste winst van het boek is dat de auteur in het vervolg van zijn boek een belangrijk deel van zijn speloefeningen op papier heeft gezet, voorzien van leermomenten en praktische tips, bruikbaar voor andere docenten en jongerenwerkers. Op een laagdrempelige wijze wordt gewerkt vanuit de belevingswereld van jongeren. Ook onderwerpen als ombuigen van homofoob gedrag, conflicten door verschil in culturele achtergronden en omgang met ongewenste intimiteiten worden niet geschuwd. Toch is het allerminst een zwaarmoedig boek. Koenegras weet als geen ander een ontspannen, hilarische sfeer op te bouwen waarbij tieners zich veilig voelen en vaak verrassend ontwapenend zijn. Die luchtige aanpak kenmerkt zijn werkwijze en gelukkig ook zijn manier van schrijven.
We horen het vaak. Onze tieners ontberen sociale vaardigheden en een aantal zou er baat bij hebben anders om te gaan met de eigen agressie. Dat constateren is één ding, er wat aan doen is hetgeen dramadocent René Koenegras drijft. Alweer 20 jaar slaagt acteur Koenegras er met een even originele als vaak humoristische aanpak in tieners zichzelf te laten spelen in herkenbare situaties.

Recensie (2010) van bibliotheek.nl over het boek Theater als Middel in het Voortgezet Onderwijs

LESMATERIAAL

In het boek wordt op diverse plaatsen gesproken over rollenspellen. Als hulpmiddel voor een rollenspel heeft "Theater als Middel" een set dobbelstenen ontwikkeld met daarop allerhande begrippen die gebruikt kunnen worden. Voor elk van de begrippen wie, wat, waar, waarmee, wanneer en waartoe zitten er twee dobbelstenen in het spel. Hierdoor zijn er 12 verschillende woorden per begrip beschikbaar. Door van elke kleur één dobbelsteen te nemen en die te gooien, kunnen er dus een welhaast oneindig aantal verschillende combinaties gevormd worden. Bij het rollenspel gaat het om een aantal basiselementen, zoals wie, wat, waar, waarmee, wanneer en waartoe. Wie: Op de rode stenen staan personen. Wat: De oranje stenen bevatten negatieve onderwerpen. Waar: Op de gele stenen zijn locaties te vinden. Waarmee: De groene stenen hebben voorwerpen. Wanneer: De blauwe stenen geven tijdsaanduidingen aan. Waartoe: Op de paarse vind je positieve onderwerpen. Het spel geeft de docent/hulpverlener inzicht in het 'Waarom'. Het (spel)aanbod van de leerling(en) geeft inzicht in hun belevingswereld en kan voor zowel de leerling als docent/hulpverlener een eyeopener of een ingang zijn om bepaalde onderwerpen bespreekbaar te maken.

Het lesmateriaal en boek is verkrijgbaar voor €85,- inclusief verzendkosten.

DOCENTENTRAINING

René verzorgt al 20 jaar docententrainingen door heel Nederland. De deelnemers maken kennis met spel en ervaren hoe zij de methodiek praktisch op hun eigen school in kunnen zetten. Ook zal er aandacht geschonken worden aan theatertechnieken die gebruikt kunnen worden om groepen aan te sturen. Deze zijn dus bruikbaar voor elke docent, ook voor diegene die niet met de methodiek aan de slag gaan. Ook zijn de workshops zeer geschikt voor een studiedag of teambuildingsdag. Reacties van eerdere deelnemers waren unaniem positief en daar zijn we trots op Leerlingen inzicht geven in hun kwaliteiten wat betreft sociale vaardigheden met als doel dat zij deze gaan gebruiken in het dagelijkse leven.

TAM ALS VAK

Het lesmateriaal is ontwikkeld door René Koenegras en is een verlengde van het boek 'Theater als Middel in het Voortgezet Onderwijs'. Het boek gaat o.a. in op de voorwaarden die nodig zijn om de methodiek 'Theater als Middel' toe te passen. Doel van het spel: 'aanleren van sociale vaardigheden en observeren van gedrag'. Het spel geeft inzicht in de belevingswereld van de speler en daagt hem of haar op speelse wijze uit de juiste keuze te maken in allerlei situaties door middel van rollenspellen. Er wordt altijd gewerkt vanuit improvisatie. Deze speelstijl maakt dat de elementaire actie of reactie van de speler zichtbaar wordt. Door het spel meerdere keren te spelen kan er gezocht worden naar alternatieve acties of reacties in situaties die door de stenen vooraf bepaald zijn. Spelplezier en veiligheid zijn belangrijke voorwaarden die door de begeleider gecreëerd en bewaakt dienen te worden.

RENE KOENEGRAS

Het spelen van rollenspellen blijkt een bijzonder krachtig middel om leerlingen inzicht te geven in hun gedrag.

Deze bevinding was 30 jaar geleden de basis van de methodiek ‘Theater als Middel’. In opdracht van het Openbaar Ministerie werd deze methodiek geboren als ‘leerstraf’ voor de Raad voor de Kinderbescherming.

In de loop der tijd is deze ‘leerstraf’ omgezet in één van de populairste lessen op vele scholen en instellingen.

Doordat er samen veel gelachen wordt tijdens de lessen, draagt dit bij tot een positieve en open sfeer in de groep. Dit maakt dat er ruimte is voor persoonlijke ervaringen waarop verder ingegaan kan worden.

Niet zelden worden de lessen ingezet ter ontspanning als onderdeel van het reguliere lesrooster.

Vele docenten hebben een training gevolgd en zetten de methodiek in op hun eigen school of instelling. De resultaten zijn doorgaans zeer positief en daar zijn we trots op!

EEN GREEP UIT DE THEMA'S DIE WORDEN BEHANDELD

WIE WIJ ZIJN

RENE KOENEGRAS

René Koenegras heeft de methodiek Theater als Middel ontwikkeld. Daarnaast schrijft hij boeken en maakt lesmaterialen voor jongeren en volwassenen. Hij werkt 32 jaar in het voortgezet (speciaal) onderwijs als acteur/dramadocent/sociale vaardigheidstrainer. Zijn leerlingen zijn vooral jongeren met problemen en/of leermoeilijkheden uit verschillende culturen in de leeftijd van 12 tot 18 jaar. De manier van lesgeven wijkt af van reguliere methodes. Hij werkt vanuit de belevingswereld van de jongeren en zet theater als middel in. Daarnaast zet hij zichzelf in als acteur bij rollenspellen om de leerlingen sociale vaardigheden aan te leren. Ook voor de aanpak van emotionele problematiek blijkt theater als middel bijzonder geschikt te zijn.

MO EL MGHARI

Mohammed EI Mghari verzorgt de methodiek op verschillende scholen in opdracht van Theater als Middel. Doordat wij vooral werken met bijzondere en kwetsbare doelgroepen vraagt dit nogal wat experise van onze trainers. Denk hierbij aan een niet aflatende enthousiasme, doortastendheid, intuïtie en vakkennis. Dit zijn kenmerken die Mo siert. Hij weet als geen ander daadwerkelijk contact te maken met de leerlingen. Hij ziet de leerling zonder 'masker' en weet deze op een positieve manier te raken. We zijn blij dat Mo deel uitmaakt van Theater als Middel.

WAT ZEGGEN ANDEREN OVER ONS

De workshop ‘Theater als middel’, zou op iedere lerarenopleiding aangeboden moeten worden! Als je ziet wat René voor elkaar krijgt bij zijn leerlingen, hoe open en gemotiveerd ze aan de slag gaan en vooral hoeveel plezier ze daaraan beleven! Het is een enorme opsteker, het werkt echt positief op hun vaak negatieve zelfbeeld. Niet iedereen heeft natuurlijk zo’n geweldig gevoel voor humor als René, maar wij kunnen allemaal zoveel van hem leren om leerlingen plezier te laten beleven, waardoor leren een feest wordt! En dat is wat je wilt; een veilige, vrolijke leeromgeving bieden, waarin leerlingen de kans krijgen om te ‘shinen’! 
Yullan Oosterhof, 4e jaars student leraar Duits, aan de HvA

STUUR ONS EEN BERICHT

Wil je graag meer weten over de trainingen voor docenten,

TAM als vak bij jullie op school of wil je het boek en lesmateriaal bestellen?

Stuur ons een bericht naar:

info@theateralsmiddel.nl